Tên khác: Testosterone-estrogen Binding Globulin; TeBG

Tên chính : Sex Hormone Binding Globulin

Xét nghiệm liên quan: Testosterone, Free Testosterone, Bioavailable Testosterone,  LH, Albumin,Estradiol, Prolactin

Hormone giới tính gắn globulin (SHBG) là một protein được sản xuất bởi gan và liên kết chặt chẽ với các hormon testosterone, dihydrotestosterone (DHT), và estradiol (estrogen). Ở trạng thái kết hợp này, SHBG vận chuyển các kích thích tố trong máu dưới dạng không có hoạt tính sinh học. Xét nghiệm đo lường mức độ SHBG trong máu và thường được sử dụng để giúp đánh giá sự thiếu hụt hoặc dư thừa testosterone.

Ở nam giới, khoảng 45% đến 65% lượng testosterone trong máu được liên kết với SHBG, còn lại gắn kết một cách lỏng lẻo và thuận nghịch với albumin (protein chính trong máu). Chỉ có khoảng 2% đến 3% testosterone ở dạng tự do có chức năng sinh học sẳn sàng đế các mô sử dụng, nhưng testosterone gắn kết lỏng lẻo với albumin cũng có chức năng sinh học vì có thể dễ dàng tách ra để các mô cơ thể sử dụng.

Khoảng 66% đến 78% testosterone trong máu ở phụ nữ liên kết với SHBG . Ở phụ nữ, SHBG đóng một vai trò không thể thiếu trong việc điều chỉnh các mức độ của hormone sinh dục nam (androgen) và estrogen lưu thông khắp cơ thể. SHBG có ái lực mạnh hơn với các nội tiết tố androgen testosterone và DHT và vì vậy, mức độ SHBG thấp, phụ nữ có thể có các dấu hiệu và triệu chứng liên quan đến thừa androgen.

Xét nghiệm testosterone không phân biệt giữa testosterone liên kết và tự do nhưng sẽ quyết định tổng lượng testosterone. Trong nhiều trường hợp xét nghiệm testosterone tổng là đủ để đánh giá sản xuất dư thừa hoặc thiếu testosterone. Tuy nhiên, nếu mức SHBG của một người không bình thường, thì tổng testosterone có thể không đại diện chính xác lượng testosterone có sẵn cho các mô cơ thể sử dụng. Xét nghiệm SHBG có thể được thực hiện khi các dấu hiệu và triệu chứng của một người không tương quan với kết quả của xét nghiệm testosterone.

Xét nghiệm được sử dụng như thế nào?

Xét nghiệm SHBG có thể được sử dụng để giúp đánh giá người đàn ông có testosterone thấp và phụ nữ sản xuất testosterone dư thừa. SHBG có thể được kết hợp với các xét nghiệm khác để đánh giá tình trạng của các hormone giới tính của một người.

SHBG là một protein kết gắn chặt với kích thích tố testosterone, dihydrotestosterone (DHT), và estradiol (estrogen). Trong trạng thái liên kết này, SHBG vận chuyển các kích thích tố trong máu dưới dạng không có hoạt tính sinh học. Những thay đổi về nồng độ SHBG có thể ảnh hưởng đến lượng hormone có sẵn để các mô của cơ thể sử dụng.

Xét nghiệm mức độ albumin và một hoặc nhiều hormone giới tính khác, như prolactin, estradiol và LH (luteinizing hormone), cũng có thể được thực hiện để đánh giá sự cân bằng hiện có của các hormon ở một người.

SHBG ở nam giới

Nồng độ SHBG và tổng testosterone có thể được thực hiện cho nam giới trưởng thành để giúp xác định nguyên nhân gây ra vô sinh, giảm ham muốn tình dục, hoặc rối loạn chức năng cương dương. Đo SHBG ngoài testosterone là đặc biệt hữu ích khi kết quả tổng testosterone không phù hợp với các dấu hiệu lâm sàng.

Đo tổng testosterone trong máu không phân biệt được testosterone kết hợp và tự do (sinh học) nhưng, trong nhiều trường hợp, xác định tổng lượng testosterone trong máu,đủ để đánh giá sản xuất testosterone quá mức hoặc thiếu. Tuy nhiên, nếu mức SHBG của một người không bình thường, thì tổng testosterone có thể không đại diện chính xác lượng testosterone có sẵn cho các mô của cơ thể sử dụng.

Đo lường SHBG sẽ giúp các chuyên viên chăm sóc y tế đánh giá testosterone sinh học với tổng testosterone đơn giản và toàn diện hơn . Tăng SHBG ở nam giới có thể liên quan với các triệu chứng của nồng độ testosterone thấp (thiểu năng sinh dục) vì ít testosterone có sẵn cho các mô của cơ thể sử dụng.

Các hướng dẫn nghiệp vụ của hiệp hội nội tiết đề nghị đo tổng testosterone để tầm soát ban đầu cho sự thiếu hụt testosterone. Nếu bất thường, các thử nghiệm được lặp lại vào một ngày khác. Nếu kết quả lặp lại là thấp, bình thường và / hoặc nếu SHBG là bất thường, họ đề nghị một trong những điều sau đây:

-          Đo testosterone sinh học (sử dụng kết tủa ammonium sulfate hoặc SHBG)

-          Tính testosterone tự do từ tổng testosterone và SHBG

-          Đo testosterone tự do (sử dụng một phương pháp gọi là thẩm tách trạng thái cân bằng )

SHBG ở phụ nữ

Ở phụ nữ, một lượng nhỏ testosterone được sản xuất bởi buồng trứng và tuyến thượng thận. Thậm chí tăng nhẹ trong sản xuất testosterone có thể phá vỡ sự cân bằng của hormone và gây ra các triệu chứng như kinh nguyệt không đều hoặc bị mất kinh nguyệt, vô sinh, mụn trứng cá, và râu và lông rậm trên cơ thể . Những dấu hiệu và triệu chứng nầy và những yếu tố khác thường được nhìn thấy với hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS), một tình trạng đặc trưng bởi sự sản xuất dư thừa hormon sinh dục nam (androgen). SHBG và xét nghiệm testosterone có thể hữu ích trong việc giúp đỡ để phát hiện và đánh giá sản xuất testosterone dư thừa và / hoặc giảm nồng độ SHBG và trong việc đánh giá phụ nữ nghi ngờ có PCOS.

Khi nào được chỉ định?

Hiện nay, việc xét nghiệm SHBG không được thực hiện thường xuyên hoặc thường qui. Trong nhiều trường hợp, bác sĩ cảm thấy rằng tổng testosterone, và có thể testosterone tự do (được đo bằng một phương pháp gọi là  thẩm tách trạng thái cân bằng ( equilibrium dialysis),đã cung cấp đầy đủ thông tin. SHBG được chị định chủ yếu là khi kết quả tổng testosterone dường như không phù hợp với các dấu hiệu lâm sàng và triệu chứng, chẳng hạn như vô sinh, giảm ham muốn tình dục và rối loạn chức năng cương dương ở nam giới hoặc vô sinh, chu kỳ kinh nguyệt không đều, râu và lông rậm trên cơ thể ở phụ nữ.

Kết quả xét nghiệm có nghĩa gì?

Giá trị tham khảo:

Nam : 18 – 76 nmol/L

Nữ   : 27 – 128 nmol/L

Hệ số chuyển đổi:

nmol/L x 0.095 = µg/mL (mg/L)

µg/mL (mg/L) x 10.53 = nmol/L

Một mức SHBG cao có nghĩa là mức testosterone tự do thấp , ít testosterone có sẵn để các mô sử dụng hơn . Một mức độ SHBG thấp có nghĩa là nhiều testosterone sinh học không liên kết với SHBG hơn. Thông tin này có thể quan trọng trong việc đánh giá tổng thể của một cá nhân có các dấu hiệu và triệu chứng của một tình trạng liên quan đến sản xuất hormone sinh dục quá mức hoặc thiếu.

SHBG tăng có thể được nhìn thấy trong:

-          Bệnh gan

-          Cường giáp

-          Rối loạn ăn uống (chán ăn tâm thần)

-          Corticosteroid hoặc sử dụng estrogen (liệu pháp thay thế hormone và thuốc tránh thai)

-          Sản xuất hormon sinh dục giảm (thiểu năng sinh dục)

-          Mang thai

SHBG giảm được nhìn thấy với:

-          Béo phì

-          Hội chứng buồng trứng đa nang

-          Suy giáp

-          Sử dụng Androgen (steroid)

-          Bệnh Cushing

Điều gì khác cần biết?

Bình thường nồng độ SHBG cao ở trẻ em của cả hai giới. Sau tuổi dậy thì, nồng độ SHBG giảm nam giảm nhanh và nhiều hơn nữ. Mức độ thường ổn định ở người lớn và sau đó bắt đầu tăng ở nam giới cao tuổi tại cùng một thời điểm mà mức tổng testosterone bắt đầu giảm. Ở phụ nữ sau mãn kinh, SHBG, testosterone, và nồng độ estrogen giảm khi sản xuất nội tiết tố do buồng trứng thoái hóa.

Câu hỏi thường gặp

1. Có ứng dụng nào khác để xét nghiệm SHBG?

Chưa, nhưng các nhà nghiên cứu đang đánh giá các điều kiện trong đó có sự thay đổi nồng độ SHBG để xem nếu có thể được sử dụng bổ sung các xét nghiệm cho lâm sàng. Các nghiên cứu gần đây đã xác định rằng có thể có một mối liên hệ giữa nồng độ SHBG và kháng insulin ở bệnh tiểu đường loại 2.

2. Free Androgen Index là gì?

Free Androgen Index (FAI) là một tính toán cung cấp thông tin về số lượng testosterone không gắn kết với SHBG có sẵn cho cơ thể sử dụng (sinh học). Các kết quả của một số xét nghiệm testosterone và SHBG được sử dụng để tính toán:

FAI = Tổng Testosterone / SHBG.

Hoặc : FAI = ( Tổng Testosterone / SHBG ) x 100

Các FAI có thể hữu ích trong trường hợp xét nghiệm testosterone tự do hoặc testosterone sinh học không có sẵn. Nó cung cấp một thay thế hợp lý cho việc ước tính nồng độ testosterone sinh học, khi SHBG là bình thường.

Giá trị bình thường FAI hoặc Free testosterone index

Nam : 23.3 – 103

Nữ : 0.3 – 9.6

BS NGUYỄN VĂN THỊNH

Giảng viên Hóa Sinh – Bộ môn Xét nghiệm – ĐH Y Dược TP HCM

( Nguồn tài liệu từ internet )