CHỨNG NHẬN
Tên khác : Total PSA; Free PSA; Complexed PSA
Tên chính : Prostate Specific Antigen
Thử nghiệm liên quan : Digital Rectal Exam (DRE); Tumor markers
PSA là một protein được sản xuất chủ yếu bởi các tế bào trong tuyến tiền liệt, một tuyến nhỏ bao quanh niệu đạo ở nam giới và sản xuất một chất lỏng , góp vào một phần của tinh dịch. Hầu hết PSA của tuyến tiền liệt sản xuất được phóng thích vào chất lỏng này, nhưng số lượng nhỏ của nó cũng được phóng thích vào máu. PSA tồn tại trong máu dưới hai dạng : dạng tự do ( free PSA ) và dạng liên kết với một protein ( Complexed PSA ). Các thử nghiệm PSA trong máu được sử dụng thường xuyên nhất là PSA toàn phần là tổng cộng của PSA tự do và PSA liên kết . Khi bác sĩ chỉ định một "thử nghiệm PSA," là PSA toàn phần.
Thử nghiệm này được sử dụng như một điểm đánh dấu khối u để tầm soát và theo dõi bệnh ung thư tuyến tiền liệt. Nó là một công cụ tốt nhưng không phải là một thử nghiệm hoàn hảo, và hiện thời không có sự đồng thuận giữa các chuyên gia về tính hữu ích của thử nghiệm này để sàng lọc những người đàn ông không có triệu chứng. Hàm lượng cao của PSA có liên quan với ung thư tuyến tiền liệt, nhưng nó cũng có thể được nhìn thấy trong tăng sản tuyến tiền liệt lành tính (BPH). nồng độ PSA tăng nhẹ đến vừa có thể được nhìn thấy trong những người Mỹ gốc Phi di cư, và mức độ có xu hướng tăng trong tất cả mọi người có tuổi.
PSA không phải là dấu ấn để chẩn đoán ung thư. Các tiêu chuẩn vàng để xác định ung thư tuyến tiền liệt là sinh thiết tuyến tiền liệt, thu thập các mẫu nhỏ của mô tuyến tiền liệt và xác định các tế bào bất thường dưới kính hiển vi. PSA toàn phần và kiểm tra trực tràng kỹ thuật số (DRE) được sử dụng với nhau để giúp xác định sự cần thiết cho một sinh thiết tuyến tiền liệt. Mục tiêu của việc sàng lọc là để giảm thiểu sinh thiết không cần thiết và để phát hiện ung thư tuyến tiền liệt, sinh thiết có ý nghĩa lâm sàng phát hiện sớm khối u khi nó vẫn còn giới hạn trong tuyến tiền liệt. Sàng lọc có ý nghĩa lâm sàng quan trọng bởi vì ung thư tuyến tiền liệt trở nên tương đối phổ biến ở nam giới khi có tuổi, nhiều người có khối u phát triển rất chậm và là một nguyên nhân gâytử vong phổ biến ở nam giới. Các bác sĩ phải cố gắng phát hiện cả hai hình thức ung thư tuyến tiền liệt và phân biệt giữa trường hợp ung thư phát triển chậm và ung thư tuyến tiền liệt có thể phát triển mạnh và lây lan sang các bộ phận khác của cơ thể (di căn). Trong chẩn đoán và quá trình điều trị những vấn đề mà các bác sĩ hiện đang phải quan tâm là một số trường hợp, việc điều trị có thể tồi tệ hơn so với ung thư, gây ra tác dụng phụ đáng kể: tiêu tiểu không tự chủ, và rối loạn chức năng cương dương. Các thử nghiệm PSA và DRE có thể phát hiện hầu hết các trường hợp ung thư tuyến tiền liệt, nhưng nói chung nó không thể dự đoán quá trình bệnh của một người.
Kiểm tra PSA tự do và PSA toàn phần có thể được chỉ định riêng. Các xét nghiệm chỉ định để phân biệt giữa ung thư liên quan và ung thư không liên quan đến tăng PSA. Trong ung thư tuyến tiền liệt thường có tỷ lệ thay đổi giữa hai dạng của PSA - giảm lượng PSA tự do và tăng lượng PSA toàn phần.
Xét nghiệm được sử dụng như thế nào?
Nếu ung thư đã được chẩn đoán, xét nghiệm PSA toàn phần có thể được sử dụng như một công cụ giám sát để xác định hiệu quả điều trị. Nó cũng có thể được chỉ định tại các khoảng thời gian nhất định sau khi điều trị để phát hiện sự tái phát của bệnh ung thư.
PSA toàn phần và kiểm tra trực tràng kỹ thuật số (DRE) có thể được sử dụng để sàng lọc cả hai người đàn ông không có triệu chứng và có triệu chứng ung thư tuyến tiền liệt. Nếu một trong hai PSA hay DRE được tìm thấy là bất thường, sau đó bác sĩ có thể chỉ định sinh thiết tuyến tiền liệt và chẩn đoán hình ảnh như siêu âm. Nếu DRE là bình thường nhưng PSA tăng cao vừa phải, bác sĩ có thể yêu cầu xét nghiệm PSA tự do để xem xét tỷ lệ fPSA với tPSA. Điều này có thể giúp phân biệt giữa ung thư tuyến tiền liệt và ung thư nguyên nhân khác làmtăng cao tPSA . Nồng độ tPSA có thể được tăng lên tạm thời do một loạt các lý do, bác sĩ có thể yêu cầu xét nghiệm lại PSA sau một vài tuần để xác định nếu PSA vẫn tăng lên.
Hiện nay không có sự đồng thuận về việc sử dụng xét nghiệm PSA để tầm soát ung thư tuyến tiền liệt ở nam giới không có triệu chứng. Trong khi ung thư tuyến tiền liệt là một loại bệnh ung thư tương đối phổ biến ở nam giới. Trong trường hợp ung thư đã xuất hiện và phát triển chậm, các bác sĩ và bệnh nhân có thể quyết định theo dõi sự phát triển của nó hơn là điều trị ngay lập tức (gọi là "thận trọng chờ đợi"). tPSA có thể được chỉ định tại các khoảng thời gian để theo dõi sự thay đổi PSA theo thời gian.
PSA complexed (CPSA) dạng PSA gắn với Protein là một thử nghiệm tương đối mới có thể được chỉ định cùng với DRE, như là một thay thế cho PSA toàn phần. Hy vọng rằng thử nghiệm này có thể được xác định rõ ràng hơn PSA toàn phầnđể phát hiện ung thư liên quan đến PSA, tuy nhiên sự hữu ích về lâm sàng của nó vẫn chưa được xác định. CPSA là một lựa chọn mà các bác sĩ có thể thảo luận với bệnh nhân của họ. Sử dụng CPSA có thể mở rộng và cần tiến hànhnhiều nghiên cứu bổ sungthêm về giá trị lâm sàng của nó.
Khi nào được chỉ định?
Hiện tại không có sự đồng thuận giữa các chuyên gia về xét nghiệm PSA cần được chỉ định để sàng lọc ở những người nam không có triệu chứng. Trong các trường hợp chẩn đoán xác định ung thư tuyến tiền liệt, ở các bệnh nhân này thường không có các vấn đề sức khỏe đáng kể.
Các tổ chức Quốc gia phản ánh sự thiếu đồng thuận, đưa ra khuyến cáo mâu thuẫn nhau về thói quen sàng lọc PSA ở người đàn ông không có triệu chứng. Một số tổ chức như Hiệp hội tiết niệu Mỹ khuyên bạn nên sàng lọc, trong khi những người khác như Cơ quan dự phòng Hoa Kỳ. Dịch vụ công tác cảm thấy rằng tác hại liên quan đến chẩn đoán lớn hơn những lợi ích tiềm năng của điều trị . Hiệp hội Ung thư Mỹ (ACS) khuyến cáo rằng người đàn ông cần thảo luận về những ưu điểm và nhược điểm của PSA để tầm soát ung thư tuyến tiền liệt với bác sĩ của họ trước khi đưa ra một quyết định.
Đối với những người đàn ông muốn được sàng lọc, ACS khuyến cáo rằng người đàn ông khỏe mạnh nguy cơ trung bình nên chờ đợi khi đến 50 tuổi, những người có nguy cơ cao, chẳng hạn như người đàn ông Mỹ gốc Phi và người đàn ông tiền sử gia đình có bệnh ung thư tiền liệt tuyến, đề nghị thử nghiệm PSA bắt đầu từ tuổi 40 hoặc 45. Hiệp hội Tiết niệu Hoa Kỳ đề nghị xét nghiệm PSA và DRE ở tuổi 40.
Kiểm tra tPSA và DRE cũng có thể được chỉ định khi một người đàn ông có triệu chứng có thể là do ung thư tuyến tiền liệt, chẳng hạn như đi tiểu khó khăn, đau đớn, và / hoặc thường xuyên, đau lưng, và / hoặc đau vùng chậu. Khi các triệu chứng này được nhìn thấy với một loạt các điều kiện khác, bao gồm nhiễm trùng và viêm tuyến tiền liệt, bác sĩ cũng thường chỉ định các xét nghiệm khác, chẳng hạn như tổng phân tích nước tiểu. Một số nguyên nhân khác có thể gây ra sự gia tăng tạm thời mức độ PSA. Nếu mức độ tPSA tăng cao, bác sĩ có thể yêu cầu kiểm tra lặp lại một vài tuần sau đó để xác định xem nồng độ PSA đã trở lại bình thường hay tăng cao hơn.
PSA tự do ( fPSA ) chủ yếu được chỉ định khi một người đàn ông có tPSA cao trung bình . Các kết quả cho bác sĩ những thông tin bổ sung về nguy cơ làm tăng ung thư tuyến tiền liệt và giúp quyết định xem có nên làm sinh thiết tuyến tiền liệt hay không.
PSA toàn phần có thể được chỉ định trong quá trình điều trị ung thư tuyến tiền liệt để xác minh hiệu quả điều trị và chu kỳ bình thường sau khi điều trị để theo dõi tái phát ung thư. Nó cũng được chỉ định tại các khoảng thời gian nhất định khi một người đàn ông mắc bệnh ung thư chọn giải pháp "thận trọng chờ đợi" và không điều trị ung thư tuyến tiền liệt của mình.
Kết quả thử nghiệm có nghĩa là gì?
Kết quả PSA thử nghiệm có thể được giải thích một số cách khác nhau và có thể có sự khác biệt về giá trị cắt giữa các phòng thí nghiệm khác nhau. Giá trị bình thường của t PSA là nhỏ hơn 4,0 ng / ml (nanograms trong một mililit máu). Có một số chuyên gia cảm thấy rằng mức độ này nên được giảm xuống còn 2,5 ng / ml để phát hiện các trường hợp ung thư tuyến tiền liệt. Những người khác lập luận rằng điều này sẽ làm trầm trọng thêm chẩn đoán và điều trị bệnh ung thư, nó không có ý nghĩa lâm sàng.
Có thoả thuận rằng người đàn ông có mức độ tPSA lớn hơn 10,0 ng / ml có nguy cơ gia tăng ung thư tuyến tiền liệt khỏang 67% ( theo ACS). Mức giữa 4,0 ng / ml và 10,0 ng / ml có thể có nguy cơ ung thư tuyến tiền liệt khoảng 25% , ( theo ACS). Ở người cao tuổibiên độ này lớn hơn . Nồng độ tPSA giữa 4,0 ng / ml và 10,0 ng / ml thường được gọi là "vùng xám." Trong phạm vi này PSA tự do hữu ích nhất. Khi người đàn ông trong vùng xám có mức độ PSA tự do giảm, họ có một xác suất ung thư tuyến tiền liệtcao hơn, khi họ có mức độ PSA tự do cao, rủi ro được giảm bớt. Tỷ lệ fPSA/tPSA có thể giúp bác sĩ quyết định có hay không chỉ định sinh thiết tuyến tiền liệt.
Khi thử nghiệm PSA complexed (CPSA) được sử dụng như một công cụ sàng lọc, mức tăng có thể chỉ ra một nguy cơ gia tăng ung thư tuyến tiền liệt, trong khi mức thấp hơn cho thấy nguy cơ giảm.
Ngoài việc giới thiệu các xét nghiệm fPSA và CPSA, đã có những nỗ lực để tăng tính hữu dụng của PSA toàn phần như một công cụ sàng lọc. Chúng bao gồm:
PSA vận tốc. Đây là sự thay đổi nồng độ PSA theo thời gian. Nếu PSA tiếp tục tăng đáng kể theo thời gian (ít nhất 3 lần trong ít nhất18 tháng), có nhiều khả năng ung thư tuyến tiền liệt . Nếu nó lên nhanh chóng, có thể có là một hình thức tiến triển nhanh hay di căn của bệnh ung thư.
PSA mật độ. Đây là một so sánh nồng độ PSA và khối lượng của tuyến tiền liệt ( được đo bằng siêu âm). Đàn ông có tuyến tiền liệt lớn có xu hướng sản xuất nhiều PSA hơn, do đó, yếu tố này là một hệ số điều chỉnhbù trừ theo kích thước.
PSA theo tuổi. Vì hàm lượng PSA tăng tự nhiên theo tuổi người đàn ông, giá trị bình thường của PSA đã được đề xuất thiết kế phù hợp với lứa tuổi của người đàn ông.
Trong quá trình điều trị ung thư tuyến tiền liệt, mức độ PSA bắt đầu giảm. Khi kết thúc điều trị, nó phải là ở mức rất thấp hoặc không phát hiện được trong máu. Nếu nồng độ không giảm xuống mức rất thấp, do điều trị không đầy đủ hay điều trị không hiệu quả. Sau điều trị, xét nghiệm PSA được thực hiện trong khoảng thời gian thường xuyên để theo dõi ung thư tái phát, thậm chí tăng lượng nhỏ cũng có thể là điều cần cảnh báo, xét nghiệm kiểm tra PSA để giám sát,theo dõinên thực hiện bởi cùng một phòng thí nghiệm, để sự biến thiên của thử nghiệm được giữ ở mức tối thiểu.
Một thử nghiệm tương đối mới được gọi là "siêu nhạy PSA" (USPSA) đã được báo cáo. Nó đã được đề nghị, kiểm tra này có thể hữu ích trong việc theo dõi hiệu quả hoặc tái phát ung thư sau khi điều trị. Xét nghiệm này phát hiện PSA ở mức thấp hơn nhiều so với các kiểm tra truyền thống. Sự tái phát của ung thư có thể được xác định sớm hơn với thử nghiệm này. Tuy nhiên, kết quả của thử nghiệm này phải được giải thích một cách thận trọng. Bởi vì thử nghiệm là rất nhạy cảm, có thể mức độ PSA tăng ở một trong những thời gian tiếp theo, ngay cả khi hiện tại không có bệnh ung thư (dương tính giả).
Điều gì khác nên biết?
DRE có thể gây ra mức độ PSA cao tạm thời trong máu, nên xét nghiệm PSA thường được thu thập trước khi thực hiện các DRE.
Sinh thiết hoặc cắt bỏ tuyến tiền liệt sẽ nâng cao đáng kể mức độ PSA. Các xét nghiệm máu nên được thực hiện trước khi phẫu thuật hoặc sáu tuần sau khi thao tác.
Các hoạt động thể chất nghiêm ngặt có ảnh hưởng đến tuyến tiền liệt, chẳng hạn như cưỡi xe đạp, có thể gây ra sự gia tăng tạm thời ở mức độ PSA. Xuất tinh trong vòng 24 giờ thử nghiệm có thể làm tăng nồng độ PSA và nên tránh.
Liều cao của một số loại thuốc hóa trị liệu, chẳng hạn như cyclophosphamide và methotrexate, có thể làm tăng hoặc giảm mức độ PSA.
Trong một số người đàn ông, PSA có thể tăng tạm thời do cácbệnh tuyến tiền liệt, đặc biệt là nhiễm trùng. Một nghiên cứu gần đây cho thấy rằng khoảng một nửa số người đàn ông có PSA cao, sau đó trở lại bình thường. Một số tác giả đề nghị rằng một PSA cao nên được lặp đi lặp lại, từ 6 tuần và 3 tháng sau khi có PSA cao, trước khi thực hiện bất kỳ kỹ thuật nào khác. Một số bác sĩ sẽ kê toa thuốc kháng sinh nếu có bằng chứng cho thấy có nhiễm trùng tuyến tiền liệt.
Câu hỏi phổ biến
1. Nếu tôi bị ung thư tuyến tiền liệt, các lựa chọn điều trị của tôi là gì?
Các phương pháp điều trị phổ biến nhất bao gồm bức xạ, liệu pháp hoóc môn và phẫu thuật. Để biết thêm thông tin, xem ung thư tuyến tiền.
2. Thử nghiệm PSA sẽ phát hiện tất cả các loại ung thư tuyến tiền liệt?
Đôi khi các tế bào ung thư không sản xuất nhiều PSA, và các xét nghiệm sẽ không có giá trị, ngay cả khi bệnh đã được phát hiện.
3. Mỗi người đàn ông cần phải làm thử nghiệm PSA?
Nói chung, nếu bạn có các triệu chứng liên quanđến tuyến tiền liệt, bác sĩ của bạn rất có thể sẽ khuyên bạn nên thử nghiệm PSA. Nếu không có triệu chứng thì thử nghiệm và thời gian thử nghiệm do bạn và và bác sĩ của bạn xác định.
BS NGUYÊN VĂN THỊNH
( Nguồn tài liệu trên internet )
